25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

 Συμπληρώνονται φέτος , 74 χρόνια από το κορυφαίο   γεγονός   της Ελληνικής Εθνικής

Αντίστασης στην Νεότερη Ιστορία, την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Βρεττανών κομάντος την νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942 κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη ηγέτη του ΕΛΑΣ και του Ναπολέοντα Ζέρβα ηγέτη του ΕΔΕΣ. 
Η ανατίναξη της γέφυρας  καθυστέρησε για αρκετές εβδομάδες τον ανεφοδιασμό των Γερμανών που μάχονταν στην Αφρική , έδωσε το έναυσμα να φουντώσει το αντάρτικο στα βουνά της Ρούμελης, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και καταξίωσε τον ένοπλο αγώνα στην συνείδηση των συμμάχων. Η Εθνική Αντίσταση που επετειακά τιμάται την ημέρα αυτή, έχει αποτελέσει αντικείμενο  ιδεολογικών αντιπαραθέσεων  από ιστορικούς  ερευνητές.

Από τα πιο συζητημένα θεματικά πεδία αντιπαραθέσεων αυτής της περιόδου είναι τα εξής:

1. Υπήρξε καθολική η Αντίσταση  ή όχι;
Παρότι ιδιαίτερα το 1944 μαζικοποιήθηκε, είναι αποδεδειγμένο ότι πολλά στρώματα του πληθυσμού “ανέχτηκαν” τους κατακτητές, δεν εξετέθηκαν, συμβίωσαν και κάποιοι συνεργάστηκαν μαζί τους. Σε κανέναν πόλεμο, εξάλλου, δεν είναι καθολική η αντίσταση. Γνωστές περιπτώσεις υπάρχουν και στην δική μας ιστορία, στην γερμανική κατοχή και στον  εμφύλιο. Μπορεί η επίσημη ιστορία και η συναισθηματική εθνική φόρτιση, ιδιαίτερα σε επετείους, να διαγράφει τις περιπτώσεις αυτές, χάριν μιας ηθελημένα ωραιοποιημένης και ηρωοποιημένης μνήμης, ανακριβούς.  όμως, περιγραφής της ιστορίας που δεν ταυτίζεται με αγιογραφία .

2.  Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν μία από τις μεγαλύτερες πράξεις δολιοφθοράς κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Προκάλεσε τον θαυμασμό όλης της κατεχόμενης Ευρώπης και έδωσε κουράγιο στον δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό. Όμως, οι επιπτώσεις της στο βορειοαφρικανικό μέτωπο θεωρούνται από αρκετούς  ιστορικούς,  πολύ περιορισμένες, δυσανάλογα με ό,τι παρουσιάζεται στο συλλογικό μας θυμικό, αφού η εκτέλεση της επιχείρησης πραγματοποιήθηκε κατόπιν εορτής, όταν οι δυνάμεις του Ρόμελ, έχοντας χάσει τη Μάχη του Ελ Αλαμέιν, μετατοπίστηκαν δυτικότερα κι έτσι ο ανεφοδιασμός τους μέσω Ελλάδος δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο.

3.  Κατά πόσο η απελευθέρωση οφείλεται αποκλειστικά στην Αντίσταση, όπως συχνά λέγεται σε επετείους εθνικών εορτών και πόσο συνέβαλε καθοριστικά  ο φόβος των Γερμανών ότι αν έμεναν κι άλλο, θα τους απέκοπταν οι προελαύνοντες Σοβιετικοί; Π.χ. η Κρήτη απελευθερώθηκε πλήρως στο τέλος του Β' Παγκοσμίο Πολέμου, παρότι η αντίσταση εκεί ήταν πολύ ενεργή.

4. Η διάκριση μεταξύ οργανώσεων αμιγώς αντιστασιακών και αμιγώς πολιτικών στοχεύσεων. Μια ευαίσθητη θεματική περιοχή! Η αντιστασιακή δράση στον εμφύλιο ήταν τόσο στενά συνδεδεμένη με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και με κρίσιμα  πολιτικά διακυβεύματα, όπως το πολιτειακό ζήτημα, το κοινωνικό σύστημα της χώρας ή η σφαίρα επιρροής στην οποία θα ανήκε μεταπολεμικά, που από ένα σημείο και μετά, η προσπάθεια αποσύνδεσης μιας οργανωμένης αντίστασης από το θέμα της επικυριαρχίας στις εξελίξεις δεν είναι εύκολη υπόθεση.

5.  Στην παγκόσμια ιστορία έχει φανεί ότι «Η εξουσία είναι το θεμελιώδες διακύβευμα των εμφυλίων πολέμων»- Παντού όπου η αντίσταση διεπλάκη με πολιτικές διαιρέσεις και πήρε μαζικό ένοπλο χαρακτήρα, μεταλλάχτηκε σε εμφύλια σύρραξη , άλλοτε σύντομη ,άλλοτε γενικευμένη και μακροχρόνια.  Ένα βλέμμα στην γύρω γεωπολιτική κατάσταση στον κόσμο μας, το διαβεβαιώνει τραγικά .Οι πρόσφυγες κι οι μετανάστες που κατακλύζουν την χώρα μας, είναι  αποδεικτικό στοιχείο. Αποτελεί, άραγε,  εξαίρεση η ελληνική αντίσταση;

Πολλές ζώνες αυτής της χρονικής περιόδου, παραμένουν στο εθνικό συλλογικό μας από κατάλευκες μέχρι γκρίζες ή κατάμαυρες , ανοιχτές στον Ιστορικό του Μέλλοντος.

 H εθνική αντίσταση και οι αγώνες για την εμπέδωση της δημοκρατίας ήταν οριακές στιγμές του συλλογικού μας βίου, όπου αναμφίβολα, κυριάρχησε το μεγαλείο του πατριωτισμού και της αυτοθυσίας. ΄Όμως ,οι οριακές στιγμές από την φύση τους είναι  και σπάνιες και βαθιά διληματικές.

Σε τέτοιες στιγμές, η αναγωγή στον λαό ως ενιαία οντότητα, έχει νόημα όταν οι διλημματικές καταστάσεις  αναγκαστικά υποβαθμίζουν τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις του λαού, προκειμένου να  αναδείξουν , κυρίως, τα ενοποιά γνωρίσματά του.

Δεν κλονίζεται ο πατριωτισμός μας , ούτε κινδυνεύει η πατρίδα  όταν η  αγάπη μας για αυτήν γίνεται  περισσότερο συνειδητή και διαυγασμένη μέσα από πολύπλευρη οπτική, ψύχραιμη  κριτική, απροκατάληπτη προσέγγιση στην ιστορική αλήθεια, χωρίς προκατασκευασμένες πεποιθήσεις και δογματικές δοξασίες. “Συλλογάται σωστά όποιος λεύτερα συλλογάται”.

Όμως, σε όποιο βαθμό, εντέλει κι αν  συνέβαλε η  ελληνική Αντίσταση στην ήττα του Αξονα, στον Β' παγκόσμιο πόλεμο, αναμφισβήτητα, το μεγαλύτερο όφελος καταγράφεται στο συμβολικό επίπεδο

Το γεγονός ότι η Ελλάδα κατάφερε να συνεχίσει τον αγώνα μετά την ήττα του 1941, αποτελεί στοιχείο εθνικής υπερηφάνειας και τιμής. Ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων σε δύσκολες  στιγμές και τροφοδότησε με καινούργιες αξίες την νέα γενιά. Με αυτήν την οπτική, οι ελληνικές αντιστάσεις στο σύνολό τους, κληροδότησαν στις μελλοντικές γενιές σημαντικές αξίες που λειτούργησαν ως ηθικά σημεία αναφοράς στην συλλογική συνείδηση του ελληνικού έθνους.

Αξίζει μια αναφορά  στους  κληρικούς της γενέτειρας πατρίδας μου,  που αγωνίστηκαν κατά του κατακτητή,  στον θεό της Ελλάδας  στρατευμένοι, “τοις ένδον ρήμασι πειθόμενοι...”, κατά πως λέει ο Άρης Αλεξάνδρου.

Σε Συνέδριο των Κληρικών στην Σπερχειάδα Φθιώτιδας (Ιούνιο 1943), ιδρύθηκε η Εθνική Απελευθερωτική Οργάνωση "Παγκληρική Ένωση" όπου οργανώθηκαν, δίπλα στο ΕΑΜ, πάνω από 3.000 Κληρικοί.

Τιμητική  αναφορά , ενδεικτικά, αξίζει να γίνει  :

1,  Στον πρωτοπρεσβύτερο Δημήτριο Κ. Χολέβα  (26 /1/1907 – 16/7/ 2001), γνωστός ως Παπαχολέβας: ιερέας, φιλόλογος, ιστορικός, αρχαιολόγος και μέλος του ΕΛΑΣ, με το ψευδώνυμο "Παπαφλέσσας". Γεννήθηκε  στο χωριό Τσούκα της Φθιώτιδας, όπου είναι η καταγωγή μου κι οι τάφοι των γονιών μου. Είναι η μορφή που απαθανατίστηκε σε φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή ως σύμβολο των «φλογισμένων ράσων», του αγέρωχου παπά-αντάρτη της Εθνικής Αντίστασης"

2.  Στον   Ηγούμενο παπαΑνυπόμονο (Γερμανό  Δημάκη)  της Μονής Αγάθωνος, κοντά στην Υπάτη, Πρόεδρο της κοινότητας Αμφικλειας και στενός φίλος του ΄Αρη, που  όταν κατεδαφίστηκε το ξενοδοχείο, απ΄ όπου είχε εκφωνήσει ο Άρης  τον περίφημο λόγο του  στην Λαμία το 1944, κράτησε στο μοναστήρι το μπαλκόνι απ΄ όπου είχε μιλήσει.!!!

Άφησα για επίλογο μια  ιδιαίτερη αναφορά στον΄Άρη Βελουχιώτη, μυθική μορφή και  σύμβολο αντίστασης, ο Έλληνας Τσεγκεβάρα. Το άγαλμά του τιμά την πιο ζεστή κι ανθρώπινη πλατεία της Λαμίας, την πλατεία Λαού, εκεί που χτυπά η καρδιά της πόλης, δίπλα στην δημόσια κρήνη με νερό Γοργοποτάμου ανάμεσα στα μικρομάγαζα με τα τοπικά προϊόντα τα καφενεία που ισκιώνουν τα μεγάλα πλατάνια, λίγο πιο πέρα από τον τόπο που μαρτύρησε ο Αθανάσιος Διάκος- σαν να συναντιέται στην πλατεία η αναμέτρηση του θρύλου με την Ιστορία. Βλέποντας τον Άρη πάνω  στο τσιμεντένιο βάθρο, πάνω στο άλογό του, θαρρείς κίνησε για το ξενοδοχείο Βούλγαρη ,της διπλανής πλατείας Ελευθερίας όπου εκφώνησε τον περίφημο 4ωρο λόγο στις 29/10/1944, μετά την απελευθέρωση της Λαμίας από τις ναζιστικές κατοχικές δυνάμεις στις 19/10/44,που σηματοδοτεί το τέλος του αντάρτικου της κατοχής. Ο Άρης έγινε για το λαό παραμύθι και τραγούδι κι ό,τι κάνει ο λαός παραμύθι και τραγούδι δε χαλάει με τίποτα.»

Στις δύσκολες μέρες που περνά η Πατρίδα μας, η Ευρώπη, ο κόσμος ολόκληρος , η αντίσταση στην κάθε μορφής υποδούλωση  είναι η μόνη δυνατότητα που εναπομένει στην δική μας διαχείριση. Κι αν αυτή, κάποιες φορές, όλο και συχνότερα, φαίνεται αδύναμη  ως εθνική οντότητα, ας δυναμώσουμε τις μικρές,  ατομικές μας αντιστάσεις. Κι αν η γενιά μας  δεν άλλαξε τον κόσμο, όπως ονειρεύτηκε, ας αντισταθούμε στην μετάλλαξη όσων καλών πλευρών κρατάμε ακόμη, ως ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ, ως ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ Πολίτες,  ως ΑΝΘΡΩΠΟΙ.  Δημοκρατία δεν είναι η απουσία καταναγκασμών αλλά η συνειδητή θέσμιση δυνητικά αναθεωρούμενων ορίων. Στην χώρα αυτή διακηρύχθηκε ότι «Ο ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω» (μια ανεξέλεγκτη ζωή είναι μια ζωή που δεν αξίζει να τη ζει κανένας άνθρωπος:-Πλάτων, Απολογία Σωκράτους ).Σήμερα που οι νοσταλγοί του ναζισμού και του φασισμού εκμεταλλεύονται την κρίση για να σπείρουν τον διχασμό και να ξεδιπλώσουν το μίσος τους απέναντι στη δημοκρατία, ο ελληνικός λαός ας απλώσει ασπίδα προστασίας των δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων και να μην επιτρέψει στα νεοφασιστικά μορφώματα  να σβήσουν τους αγώνες του λαού μας για δημοκρατία, ανεξαρτησία, κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία. Ας αντισταθούμε, γιατί “Ελευθερία ανάπηρη πάλι μας  τάζουν” , οπως θα΄λεγε ο  ποιητής Μιχάλης Κατσαρός. 

Έλλη Καρανίκα του Δημητρίου

Αναισθησιολόγος

Γενικό Νοσοκομείο Κω

( Υ.Γ. Μέρος του κειμένου είναι από τον Πανηγυρικό λόγο  για τον περσινό εορτασμό της Ημέρας Εθνικής Αντίστασης, όπου είχα την τιμή να εκπροσωπήσω τον Σύλλογο Στεροελλαδιτών Κω "Η Ρούμελη”. Γεννήθηκα  και μεγάλωσα στην Λαμία, με καταγωγή από Τσούκα. Παρότι αγαπώ και νοιώθω δεύτερη  πατρίδα μου  την Κω όπου ζω και εργάζομαι  από το 1989, οι ρίζες της ζωής μου όπου γυρνώ  με τα χρόνια  για να κρατήσω προσφιλείς εικόνες που ξεθωριάζουν , γνώριμα πρόσωπα των νεανικών μου χρόνιων που έφυγαν,  χαρακτηριστικές μυρωδιές, γεύσεις, αρώματα, την ντοπιολαλιά που διατήρησα, τον λυγμό του κλαρίνου και την υπερηφάνεια του τσάμικου, όλα είναι  εκεί.  Κι εκεί θα γυρίζω, στις αλήθειες που συνορεύουν με τους μύθους...)